Louise Ebrel, Mamm-gozh ar bunked / Louise Ebrel, la grand-mère des punks (bilingue)

   Merc’h Eugénie   
 
  Aet eo Louise Ebrel d’an Anaon e miz Meurzh 2020, d’an oad a seizh vloaz ha pevar-ugent. Ganet e oa e 1932 e Trefrin, ur gêriadenn tost da Garaez. Ur familh a ganerien a oa  he hini. He mamm a oa Eugénie Goadec, unan eus ar c’hoarezed Goadec, teir ganerez  brudet-tre  e-pad ar bloavezhioù dek ha tri-ugent. Soñjit ‘ta: da Bariz e oant aet, e Bobino, hag eno o doa kanet kanaouennoù e brezhoneg, gwerzioù hag evel-just ar c’han-ha-diskan ! 
  Tad Louise, Job Ebrel e anv, a oa  ur c’haner dispar ivez: goulennet e oa alies da vont da  ganañ da  geñver an eurejoù, betek ugent kilometrad tro-dro Trefrin ha mont a rae  du-se war e droad evel-just.
   Savet eo bet Louise e brezhoneg, yezh an tiegezh, yezh ar vro. Ne ouie tamm galleg ebet a- raok mont d’ar skol. Soñj he deus e oa bet paket ur wech gant ar skolaerez abalamour  he doa kaozeet brezhoneg gant ur mignonez. Kastizet  e oa bet neuze ha  klaouiet  en ur siklud ! 
   Daoust ma doa klevet he zud o kanañ e brezhoneg e-pad he bugaleaj, n’eo ket  aet Louise  diouzhtu war-zu ar c’han hengounel. Perak’ta ? Abalamour ma oa bet fromet-tre gant he mamm, he zad  hag  he voerebed, kanerien dispar  anezhe, hag he doa  bet aon neuze marteze  pas bezañ ur ganerez e-keñver he zud… 
   Bez e oa un abeg all ivez : ret e oa bet dezhi ober war-dro he familh. Labourat a reas da gentañ-holl war an tiegezh evit sevel he merc’hed goude marv he gwaz kentañ. Mont a reas goude-se da labourat e meur a diez-debriñ a-raok mont da labourat er bonederezh Armor e Kemper. 
 
   Amzer ar c’han




 
La fille d’Eugénie
 
   Louise Ebrel est décédée au mois de mars 2020 à l’âge de 87 ans. Elle était née en 1932 à Treffrin, un village proche de Carhaix. Elle était d’une famille de chanteurs. Sa mère était Eugénie Goadec, une des sœurs Goadec, trois chanteuses très célèbres dans les années soixante-dix.  Pensez donc : elles étaient allées chanter à Paris, à Bobino, des chansons en breton , des gwerz et bien-sûr le kan-ha-diskan !
  Le père de Louise, Job Ebrel, était également un merveilleux chanteur. Il était souvent demandé pour chanter  lors des cérémonies de mariage, jusqu’à vingt kilomètres autour de Treffrin et il s’y rendait bien sûr à pied.
  Louise a été élevée en breton, la langue de la famille, la langue du pays. Elle ne connaissait pas un mot de français avant d’aller à l’école. Elle se souvient avoir été attrapée une fois par l’institutrice pour avoir parlé breton avec une amie. Elle avait été alors punie et enfermée dans un cagibi ! 
   Bien qu’elle ait entendu les siens chanter en breton durant son enfance, Louise ne s’est pas tout de suite dirigée vers le chant traditionnel. Pourquoi donc ? Parce qu’elle avait certainement été  impressionnée par sa mère, son père et ses tantes, de merveilleux chanteurs, et qu’elle avait  alors sans doute eu peur de ne pas être une chanteuse à leur hauteur … 
  Il y avait aussi une autre raison : il fallait qu’elle s’occupe de sa famille. Elle travailla tout d’abord dans sa ferme pour élever ses filles après la mort de son premier mari. Elle alla ensuite travailler dans la restauration avant de travailler à la bonneterie Armor à Quimper.
 
   Le temps du chant
 
 
(photo DR)
Erru war he leve, e teuas enni ar c’hoant hag ar blijadur da ganañ ar ganaouennoù he doa klevet pa oa bugel. 
   Kontañ a rae alies an istor-mañ : o arvestiñ e oa ouzh un abadenn gant Denez Prigent, ur c’haner brudet dija d’ar poent-se. Hemañ a lavaras ez ae da ganañ ur gwerz kanet gwechall gant ar c’hoarezed Goadec anvet “Elysa”.
   Ha Louise, e-touez an arvesterien, da hopal war Denez: ”Gwelloc’h eo dit kanañ mat anezhi !” Souezhet-mik e chomas Denez. Pa oa erru poent an adgalvoù, Denez a bedas Louise da zont gantañ war al leurenn ha neuze e ouezas piv e oa an hini he doa huchet warnañ.,  
   Evel-se he deus kroget Louise da ganañ gant Denez Prigent ha kanet he deus gantañ e-pad seitek vloaz !    
   Kanet he deus ivez ar c’han-ha-diskañ er festoù-noz gant e c’homper Ifig Flatrès adalek ar bloavezhioù dek ha pevar-ugent.
   Dedennet e oa ivez gant sonerezhioù disheñvel diouzh ar sonerezh hengounel. Evel-se he doa kroget da ganañ gant Red Cardell, ar Celtic Social Club,Dremwell, hag all.
    Pegent nerzh ha startijenn a oa enni ! Louise a gare an dud hag endro an abadennoù -sonerezh. Aze e oa eürus !
 
Mamm-gozh ar bunked !




  Arrivée à la retraite, l’envie et le plaisir la gagnèrent de chanter les chants qu’elle avait entendus quand elle était enfant.
  Elle racontait souvent l’histoire suivante : elle assistait à un concert de Denez Prigent, un chanteur déjà célèbre à cette époque. Il annonça qu’il allait interpréter une gwerz chantée autrefois par les sœurs Goadec connue sous le nom de “Elysa” 
    Et voilà que Louise, qui se trouvait parmi les spectateurs, interpelle Denez :” Tu as intérêt à bien la chanter !” Denez resta interdit. Au moment du rappel, Denez invita Louise à l’accompagner sur la scène et c’est alors qu’il sut qui était celle qui l’avait interpellé.
  C’est ainsi que Louise a commencé à chanter avec Denez Prigent et cela a duré 17 ans !
   Elle a chanté également le kan-ha-diskan dans les fest-noz avec son compère Ifig Flatrès et ce, à partir des années 90.
    Elle était également attirée par des musiques différentes de la musique traditionnelle. Ainsi elle a commencé à chanter avec Red Cardell, le Celtic Social Club, Dremwell, etc.
 Quelle énergie, quel dynamisme elle dégageait ! Louise aimait les gens et l’ambiance des concerts. C’est là qu’elle était heureuse !
 
La grand-mère des punks !
(photo DR)




Un deiz, Eric Gorce ha Richard Bévillon, sonerien o daou, a ginnigas da Louise da ganañ gante ha da sevel ur bladenn nevez gant un den all pedet ivez, anvet Loran Béru. 
   Ne ouie tamm ebet piv a oa al Loran-se. Hag  an dud da c’houlenn diganti:” Neuze, te ‘zo o vont da ganañ gant ar Béru ? »
  Louise a c’houlennas d’he mab-bihan da vezañ diskouezet dezhi poltred Loran Beru war an urzhiater . O biskoazh ! Pa welas stumm iskis ar paotr -mañ e chomas  abafet . 
   Biken n’ije da ganañ gant ur sklipard ar seurt-se ! E fenn hanter-touzet gant ur gribenn ruz, atouadurioù leun  e visaj ha e divrec’h ! Loran Beru  a oa soner-gitar er strollad « Les Ramoneurs de Menhirs ». 
   Den ne oar penaos, met a-benn ar fin ez eas Louise d’ober anaoudegezh gante ha ,,, da ganañ gant ar bunked diaoulek-se !  
   Ur mesk dic’hortoz neketa ? Ar ganaouennoù hengounel e brezhoneg  gant ar sonerezh rock punk !
   Kanet he deus Louise meur a vloavezhioù gante hag ur berzh a oa bewech ! Dirollet e oa Louise war  al leurenn, birvilh enni gant sonerezh gitar Loran  ha gant  sonerezh « fuloret » ar strollad.
    Pa doa gouezet Loran  e oa marv Louise, e lavaras en doa  kollet ur ganerez burzhudus  hag ur vignonez dudius .  
   It war internet, ma karit, da welet an abadennoù iskis gant Louise hag he c’homperien diroll !
   Ma! Mont a ra ar c’han hengounel en-dro atav gant ar familh Ebrel, peogwir  Annie Ebrel, un nizez da Louise, a zo anavezet  hiziv ivez evel ur ganerez dreist ! Diarvar eo an heuliad, neuze !     
    Un jour, Eric Gorce et Richard Bévillon, deux sonneurs, l’invitèrent à venir chanter avec eux pour un nouvel album en compagnie d’un autre invité qui s’appelait Loran Béru.
   Elle ne savait pas du tout qui était ce Loran. Alors on la questionna :” Comme ça, tu vas chanter avec les Béru ?”
   Louise demanda à son petit-fils qu’il lui montre sur l’ordinateur la photo de Loran Béru . Oh la la ! Quand elle vit l’allure du bonhomme, elle resta médusée.
Jamais elle n’irait chanter en compagnie d’un tel escogriffe! Le crâne à demi-rasé avec une crête rouge. des tatouages plein le visage et les bras ! Loran Béru était le guitariste du groupe « Les Ramoneurs de Menhirs ».
   Personne ne sait comment, mais Louise finit par faire connaissance avec eux et ,,, à chanter avec ces diables de punks ! Un mélange inattendu : des chants traditionnels en breton avec une musique rock-punk !
   Louise a chanté de nombreuses années en leur compagnie et à chaque fois c’était un tabac ! Louise était déchaînée sur scène , transportée par  la guitare de Loran et la musique furieuse du groupe.
   Quand Loran apprit la mort de Louise, il déclara qu’il avait perdu une chanteuse merveilleuse et une amie formidable.
   Allez sur internet, si vous voulez, pour visionner les concerts incroyables où Louise est en compagnie de ses diables de compères !
  Et bien ! Le chant traditionnel continue toujours à vivre dans la famille Ebrel, puisque Annie Ebrel, une nièce de Louise, est reconnue aussi  aujourd’hui comme une merveilleuse chanteuse ! La relève est assurée ! 

  par YK miz Gwengolo 2020 ( septembre 2020 )