Anavezet mat am eus Chateaubriand !

 

« Anavezet mat ‘m eus Chateaubriand ! »  Ou quand Jean d’Ormesson défend la langue bretonne 

 (traduction ci -après en français)

Jean d’Ormesson a oa ezel an Akademiezh gall, un ensavadur anavezet mat evit bezañ a-enep penn-kil-ha-troad da anaoudegezh ar yezhoù vihanniver eus Bro C’hall. Met Jean d’Ormessson ne oa ket evel e genvreudeur. Doujañs en doa d’hor yezh geltiek. Soñj am eus en e brezegenn pa oa bet resevet Michel Mohrt (*) en Akademiezh e 1986 : « J’aurais voulu vous saluer dans votre langue natale,qui était celle de Renan, de Charles Le Goffic et de Jean Guehenno » Ha Jean d’Ormesson da zistagañ goude-se ur frazenn e brezhoneg. Siwazh, ne oa ket mat-tre an droienn anezhe. Ar wech kentañ e oa bet klevet memestra gerioù brezhoneg distaget dindan toenn ront an Akademiezh gall ! Ar wech diwezhañ eo bet  ivez marteze .

(*) http://www.academie-francaise.fr/les-immortels/michel-mohrt

Petra ‘ta am eus graet ? Karet am eus an dour, ar sklêrijenn, mintinvezhioù an hañv, ar porzhioù, klouarder an abardaez a–us an dorgennoù hag ur bern traoù munud hep an disterañ dalvoudegezh evel ar wezenn-olivez-se holl ront a zo c’hoazh em spered er pleg-mor Fetihiye (1) pe ur skalier glas ha gwenn gant div feunteun en e dro en ur gêriadenn bennak er Pouilles bet ankouaet he anv ganin.

N’em eus ket bet keuz na da vezañ deuet, na da dleout mont adarre war-dro un dra bennak dianav ha n’eo ket bet james dianavezet gant den ebet, dre c’hras Doue. Kavet am eus brav-tre ar vuhez hag hir a-walc’h anezhi diouzh va doare. Chañs am eus bet. Trugarez. Fazioù ha mankoù am eus graet. Va digarezit.

Soñjit ennon gwech an amzer. Saludit ar bed evidon pa vin ket mui amañ. Ur mekanik iskis eo, gouest da lakaat daeroù gwad da skuilhañ ha da lakaat ac’hanomp sot gant al levenez. Ur wech c’hoazh en em droan war-dro an amzer kollet hag an hini gounezet hag en em lavaran, fazian a ran marteze, he deus roet din evel-se, evit netra, gant kalz a gened hag a youl-vat, ar pezh a zo a-holl-viskoazh ar gwellañ : buhez un den e-touez ar re all.

                                                       Pajennad diwezhañ al levr «Qu’ai-je donc fait ? » 2008 Jean d’Ormesson

                                                      Troidigezh Yann Klec’h miz meurzh 2018    

(1) ur gêr e mervent Turkia (Une ville du sud -ouest de la Turquie)

« J’ai bien connu Chateaubriand ! » Jean d’Ormesson était membre de l’Académie française , une institution dont on connaît bien l’opposition totale à la reconnaissance des langues minoritaires de France. Mais Jean d’Ormesson n’était pas comme ses confrères. Il avait du respect pour notre langue celtique. Je me souviens de son discours lors de la réception de Michel Mohrt à l’Académie française en 1986 : «  J’aurais…. » Et Jean d’Ormesson poursuivait en prononçant une phrase en breton. La tournure hélas n’était pas très bonne. C’était quand même la première fois que l’on entendait la langue bretonne sous la coupole de l’Académie ! C’est sans doute aussi la dernière fois…

« Qu’ai-je donc fait ? J’ai aimé l’eau, la lumière, le soleil, les matins d’été, les ports, la douceur du soir dans les collines et une foule de détails sans le moindre intérêt comme cet olivier très rond dont je me souviens encore dans la baie de Fethiye ou un escalier bleu et blanc flanqué de deux fontaines dans un village des Pouilles dont j’ai oublié le nom.

Je ne regrette ni d’être venu ni de devoir repartir vers quelque chose d’inconnu dont personne, grâce à Dieu, n’a jamais pu rien savoir. J’ai trouvé la vie très belle et assez longue à mon goût. J’ai eu de la chance. Merci. J’ai commis des fautes et des erreurs. Pardon.

Pensez à moi de temps en temps. Saluez le monde pour moi quand je ne serai plus là. C’est une drôle de machine à faire verser des larmes de sang et à rendre fou de bonheur. Je me retourne encore une fois sur ce temps perdu et gagné et je me dis, je me trompe peut-être, qu’il m’a donné comme ça, pour rien, avec beaucoup de grâce de de bonne volonté, ce qu’il y a de meilleur de toute l’éternité : la vie d’un homme parmi les autres ».

Dernière page du livre “Qu’ai-je donc fait ?” 2008 Jean d’ormesson